इमेलका भरमा मेरो गाउँ

डा. लक्ष्मी ढकाल  
द नेदरल्याण्ड्स्

विर्खले केही दिन अघि इमेल लेखेका थिए । बिर्ख मेरा गाउँले साथी हुन् । हामी लामो समय एउटै कक्षामा पढ्थ्यौं । उनीसँग मेरा धेरै कुराहरु मिल्थे–सोचाइ, पढाइको लगनशीलता, खेलप्रतिको चासो र प्रतिस्पर्धाको सामना । तामाङ्ग जाति भएकाले पनि होला, हाम्रा गाउँमा फैलिएका देश निकाला हैंजाले उनलाई छोएन । उनका बाबाआमा गाउँमै बस्छन् । बिर्ख भने शहर र गाउँ धाउने गर्दछन् ।

गाउँको खबरको एक मात्र स्रोत भने बिर्ख नै छन् । त्यसो त दुईचार वर्ष अगाडि अरु साथीहरुसँग पनि सम्पर्क हुन्थ्यो, खबर आदानप्रदान हुन्थ्यो । समय फेरियो, प्राथमिकता बदलियो र उनीहरु पूर्णरुपमा गायव भए । त्यसो त म पनि अर्कै संसार र लगावमा व्यस्त हुन पुगें ।

केही साता अघि विर्खले इमेल लेखेका थिए । उनी गाउँ जाँदै छन् रे । गाउँमा इमेलको सुविधा नभएका कारण पाँचसात हप्ता पछिमात्र सम्पर्कमा आउने बाचा गर्थे उनी । मौकाको फायदा लिँदै, गाउँको यात्रा सफल रहोस् भन्दै भारी प्रश्नकासाथ उत्तर दिएँ । अरु कुरा सोधेअनुसार जवाफ दिए पनि गाउँको खबर लेख्न भने उनी धेरै फारु गर्थे । तरै पनि गाउँको अवस्था, प्रगति र प्रकृतिको चित्रण गरी इमेल लेख्नु, बाबा आमालाई ढोग सुनाइदिनु भनि पेस गरें । बिर्खको इमेलको पर्खाइ निकै लामो भयो । अन्ततः २२ वर्ष अघिका सपना बन्न पुगिसकेका विषयहरु स्मरण गर्दै लेखेछन् बिर्खले –
घर पुगेको रात बाबाआमालाई तिम्रो ढोग सुनाई दिएँ । आमाले तिम्रो बारेमा धेरै सोध्नु भयो । सम्पर्क हुन्छ, फेरि पछि इमेल लेख्छु भने पछि आमाले आशीर्वाद पठाउनु भएको छ । ९० साल र त्यस पछिका प्रगति लेखी पठाउनु छ भनें । त्यो भुमरीका बारेमा कुरा गर्न नचाहने हाम्री आमाले एक्कासी काहानी सुरु गर्नुभयो । ९० सालमा तिमी सानै थियौ । अच्चोटको बेगले एउटा भुमरी आयो । गाउँ उथल पुथल भयो । हाहाकार मच्चियो । गाउँको सुख, शान्ति र समझदारी भय र त्रासमा परिणत भयो । पवित्र र स्वच्छ सम्बन्ध रातारात सिसाझैं चकनाचुर भए । छिमेकीमा शंका उपशंका उत्पन्न हुन थाले । त्यतिखेर नै त हो बले काकालाई आर्मीले पाता कसेर लगेको । आजसम्म उनका परिवार र विशेषगरी आमा विलाप गर्नुहुन्छ । सायद मेरो अनुहार त्रसित भयो होला वा मैले छुट्टै प्रकारले प्रतिकृया गरेँ होला । बाबाले एक्कासी आमालाई काहानी बन्द गर भन्नु भयो । छोरालाई एक्कासी यस्ता डर र भयका कुरा नसुनाऊ । फेरि भोलि बजार जानुछ, आज चाँडै सुत्नु पर्छ भनि बाबा सुत्न जानु भयो । आमाको कथा बीचमा नै रोकियो । मलाई सुत्ने ठाउँ ठिक पारी आमा पनि सुत्न जानु भयो । यस्ता यस्तै विभिन्न कुराहरु मनमा खेलिरहे । गाउँमा सुनेका धेरै घटनाहरु सोच्दा सोच्दै रात बित्यो ।

बिर्खको इमेल पढेपछि मलाई एक प्रकारको अनौठो अनुभव भयो । गाउँको सम्झना झलझली आयो । हाम्रो गाउँ बेग्लै थियो । त्यहाँ राम्रो सामाजिक नियम पालना हुने गर्दथियो । एक आपसमा आदर सत्कार र सहयोगको भावना थियो । एउटा विशाल प्रगतिशिल गाउँ थियो हाम्रो । हरेक घरमा बच्चालाई माया र हौसला दिइन्थ्यो । मेहेनत गर्नुपर्छ, ठूलो मान्छे बन्नु पर्छ, पैसा कमाउनु पर्छ, यस्तै यस्तै अर्तीहरुको गुञ्जयमान हुन्थ्यो । परिवारको सुख कामना गर्न बाबा हरेक औंशीका दिन धाराको शिरमा दूध धारा दिनु हुन्थ्यो, हरेक साँझ भगवानको पूजा आरती हुन्थ्यो । त्यसैगरी घरको माथिल्लो पेटीमा भएको तुलसाको मठमा जल धारा नदिइकन आमाको भोजन हुँदैन थियो । प्रकृति र वनस्पतिको आधारमा चलेको थियो हाम्रो गाउँ । खडेरी लाग्दा गाउँलेहरु मिलेर भगवान रिझाउन पुराण लगाउने गर्दथे र पानी पनि पथ्र्यो । चोट पटक नलागोस् भनेर देउरालीमा पाती चढाउने चलन थियो । फेरि बिर्खको इमेलतिर आँखा बढे–

आइतबारको दिन थियो । किनेमा र खोर्सानी बेची सौदा गर्ने हाम्रो घरको पुरानो चलन त तिमीलाई थाहै छ । त्यसो त हाम्रा वर्षौं देखिका आफ्नै ग्राहकहरु थिए । बजार जानु अघि घरको काममा आमा लाग्नु भयो । घरको काम सकेर बाख्रा र गाईवस्तुको व्यवस्था गरेर हामी बजारतिर लाग्यौं ।
खहरे खोल्सो नाग्ने बित्तिक्कै आमाले हिंजो बेलुका रोकेको बले काकाको कुरा सुरु गर्नु भयो । “आर्मीले लगेपछि बले काकाको निशाना हरायो । डर र त्रासका कारण उनको खोजीको बारेमा कसैले एक शब्द बोल्न सकेन । २३ महिना पछिको कुरा हो । डुङ्पा अफिसले पठाएको भन्दै २ जना आर्मीहरु बले काकाको घरमा आए । चारजना मान्छे भेला गरी डुङ्पा अफिसमा आउनु भन्ने आदेश थियो । बाजे डरले सातो गएको जस्तै गरी हाम्रोमा आउनु भयो । तेरो बाबा, थिङ कान्छा र रिमाल साइँलालाई लिएर बाजे अफिस जानु भयो । धर्मराज गुरुङ्गको घटना सबैलाई आलै थियो । गाउँले छिमेकीले बोलेनन् तर सबैले शून्यताको अर्थ भने बुझे । लगभग बेलुकाको ६ बजेको थियो होला, बले काकालाई झोलुङ्गोमा बोकेर बाजे लगायत तीन जना आउनु भयो । उनीहरुका साथ तीन जना आर्मीहरु पनि आएका थिए । मुखामुख भयो तर कसैले पनि आवाज निकाल्ने आँट गरेनन् । बोल्न पनि त मिल्दैन थियो । भोलिपल्टमात्र बाबाले भन्नु भयो – बले काकालाई मारेछन् । गरीखान नसक्ने बनाएछन् । कम्मरदेखि तल नचल्ने बनाएछन् । दिसा पिसाब ओछ्यानमै छ । बाजे भइञ्जेल बले काकालाई सधैँ चाकर गर्नु हुन्थ्यो । बाजे वितेपछि बले काकाको हालत कमजोरी छ । त्यसैले बरु अरुलाई भेट्न नगए पनि बले काकालाई चाहिँ भेट्न्ू ।”
आमाको यस्तो काहानी सुनेर मेरो आङ सिरिङ्ग भयो । जिउमा काँढा उम्रिए । आमाले मेरो शरीरको लक्षण बुझिहाल्नु भएछ । कथा बन्द गर्दै –“एकै क्षणमा देउराली पुगिन्छ” भन्नु भयो । “त्यहाँ पाती चढाउँदा भलो हुन्छ ।” भन्दै मलाई पनि दुईचारवटा हाँगा लुछेर दिनु भयो । गम्भिरे डाँडाको दृश्य तिमीलाई थाहै छ । तर यो पाली भने अनौठो र धेरै बेग्लै देखियो । थापाको रोपाइँमा बेठी लगाउँदा हामी बसेर रमाइलो गरेको चप्लेटी ढुङ्गो त दुई फ्याक् भएछ । बीचमा ठूलो भ्वाङ्ग परेछ । लाप्चिनी बूढीले भन्दा त्यो भ्वाङ्गमा अजिङ्गर बस्छरे । तिमीहरुको दुवै घरको निशाना देखिएन । आमाले भन्दा तिमीहरुको घरमाथिको काब्राको रुख चाहिँ आर्मीले धेरै वर्ष अघि नै दाउरा बाले रे । गड्डीवाला बाजेको पसल पनि लडिसकेछ । बजार बीचको पीपलको रुख सुकेछ । डुङ्पा अफिस् अगाडिको चौरमा धेरै धजाहरु फर्फराउँछन् ।

इमेल लेखाइ लामो भयो । अब मेरो काममा जाने बेला पनि भयो । आउने शनिबार बजारको विषयमा हामीले चाकाचुली खेलेको ठाउँमा भएको परिवर्तन, जोरपोखरीको पिकनिक लगायतका अरु विषयहरु लिएर लेखौँला ।

मन भारी भयो । नयाँ परिवर्तनहरुका बारेमा जान्न शनिबारसम्म पर्खनु पर्ने भयो । त्यतिञ्जेलका लागि मैले कम्प्युटर पनि बन्द गरें ।

Tags: Anniversary Bhutanese Literature Dr. Laxmi Dhakal