‘एनटीनेशनल-ङोलोप’

भक्त घिमिरेः

 

भैंसी दुहुन गोठ ग’को वीरभद्र

स्कूल जाँदै गरेको घनश्याम

खलेगरो जोतिरहेको शान्तिराम,

कोदो रोप्तै गरेकी हरिआमा

गाग्री बोकी पँधेरा पुगेकी नरमाया

एकै रातमा ‘ङोलोप’ बनेपछि

म पनि त्रसित थिएँ-

क्रमशः मेरो पालो आयो र

अंशमा भाग लाग्यो एउटा तक्मा

‘एनटीनेशनल’ !

 

त्यसपछिको एकसाताभित्रै

तिमी, म, गैह्रीघरे ठूले र चाँपखर्के कान्छो

सँगसँगै कैयौं तरुण, वृद्धहरु पनि

‘राज्यव्यवस्थाका विरोधी’ बन्यौ !

 

मैले विरोध गरेकै हुँ

गर्नैपर्ने थियो विरोध;

आमाको रोदन, बा’को क्लान्त सुस्केरा

बहिनीको अस्मिता,

दाजु-भाइ र इष्टमित्रको बेहाल

रमिता हेर्न कसलाई रहर हुन्थ्यो ?

आफ्नै घरमा आगो लाग्दा को चिच्याउँदैन र ?

 

हो, मैले विरोध गरेकै हुँ-

तर, मेरो विरोधको केन्द्रमा देश थिएन;

देशको विम्बमा त्यहाँ एउटा मत्तसाँढे थियो

जो सधैं मेरो बालीमा दाइँ गर्न चाहन्थ्यो !

 

त्योबेला-

म ‘एनटीनेशनल’ थिएँ

तिमी पनि ‘एनटीनेशनल’ थियौ

हामीजस्तै अनेकौं अरु पनि

आफ्नो लागि होइन-उसको लागि

आश्चर्यका कुख्यात ‘एनटीनेशनल’ थियौं !

 

होः त्यो एकबेला-जुनबेला

सबैमा एउटै घाऊ थियो

सबैमा एउटै पीडा थियो,

जिउने आशा मुर्छित हुँदाका

ती सुस्केरामा काँचो रगतको गन्ध थियो-

त्यसबेला हामी एक थियौं

एकताबद्ध हामी ‘साँच्चैका हामी’ थियौं !

 

त्योबेला-

खान मीठो चाहिएन,

सुत्न आराम चाहिएन

काँडाघारी, जंगल, झोस्

बगर, रुखका हाँगाहरुमा हाम्रा ओछ्यान थिए

बाघको गुँडमा

बँदेलको कुरमा पनि मस्तै निदाइन्थ्यो-

मुर्दा हट्टी झन् न्यानो

स्वागतयोग्य आमाको काख लाग्थ्यो !

 

त्योबेला-

सबै हाम्रा थिए, हामी सबैका थियौं

निर्जन चौरहरु हाम्रो लागि

दलान बनेका थिए-

फाटेको लाउने, रुखो खाने

खानै नपाउने सबै हाम्रा इष्टहरु थिए;

हाम्रो उनीहरुमा-उनीहरुको हामीमा

आत्मीयता र विश्वास थियो

एक अर्कामा भरोसा थियो !

 

जबसम्म हामी ‘एनटीनेशनल’ थियौं निः

त्यसबेलासम्म हाम्रो आँखामा

एकदिन देश फिर्ने सपना थियो,

देश फिर्नै नसके

उतै छुटेकाहरुको लागि

एक चिम्टी खुशीको उपहार दिने लालसा थियो;

हाम्रा अक्षर र शब्दहरुबाट

देशभित्र नौलो बिहानीको रेखा कोर्ने

इन्द्रेणीजस्तै रंगहरु पोखिन्थे-

कतै काला, राता, सेता र पहेंला !

 

तर, बाघले लखेटेको मृगझैं

दुःखबाट भाग्दै हामी

जब समुद्र तऱ्यौं- तबदेखि

हामी कसैका हुनसकेनौं;

अरुका हुनसक्ने ह्याउ थिएन नै

विडम्बना ! हामी आफ्नै पनि हुन सकेनौं !

 

बगरका झुप्रा छोडेर हामी

जब आकाश चिर्दै-समुद्र नाघ्दै

अग्ला भवनहरुको शहर पस्यौं

त्यसपछि त एकार्कामै अन्जान बन्यौं-

 

फेरिएको छ अहिले सबैको परिचय

दीननाथहरु ड्यानियल बने

जमुनाहरु जेनिफर बनेका छन्

डम्बरसिंह डेभिड बनेको हिँजै सुनेको हुँ;

 

कर्म र पेशा पनि फेरिएका छन्

कोही ‘कोर्डीनेटर’ छन् त कोही,

‘रियल्टर’, ‘प्रोप्राइटर’ ‘लेण्डर’ छन्-

‘मेण्टर’ ‘डाइरेक्टर’ इत्यादि त सुनेकै हो

तर, यतिबेला ‘हण्टर’ पेशा पनि थपिएको छ रे !

 

कुन पेशा राम्रो, कुन नराम्रो

म भन्न सक्तिनँ –

जुनसुकै पेशा गरे पनि

आफूसँगै समाजको हितमा

परोपकारको रथ हाँक्ने

सारथी बन्नु राम्रै हो,

सभ्यतामुखी परिवर्तनको ढाकर

बोक्नु पनि गर्वबोध कै कुरा हो-

तर, आफ्नो जगमै अडिएर उन्नति गर्नुपर्थ्यो;

आफ्नोबाट पराई बनेपछि परोपकार पनि

व्यापार हुन्छ व्यापार-

 

तल जग खुस्काएर माथि गाँसिएको घर

ढल्छ निः एकदिन ! ढल्दैछौं हामी दैन्यदिन

किनकि हामीमा ईख छैन , छ त खूब,

आफ्नो विगतसित घृणा !

 

नवीनताको तृष्णा छ तर, खोज गर्ने जाँगर छैन

घृणा गर्ने आक्रोश छ तर, परिमार्जन गर्ने धैर्य छैन

हो, हामी दिनदिनै एउटा रुग्न मैदानमा

‘बिनाजरी’को खेती लगाइरहेका छौं !

 

भुक्तभोगी विगतका इतिहास

न्यायको लागि लेखिएका गीतहरु

समानता र सभ्यताका निम्ति बुनिएका

हाम्रा तमाम सपनाहरु,

झुप्राहरुमै छोडिए-

 

हाम्रो आवाजमा अहिले

ध्वनिमात्र छ, शब्द छैनन्

शब्दहरु भए पनि फोस्रा छन्

सगोल शब्दले बनेका स्पष्टोक्तिहरु छैनन् !

 

हाम्रा अक्षरहरु अहिले लगभग

रेखाचित्रझैं देखिन्छन् !

तिनमा न्यायको तिर्खा छैन

समानताको भोक छैन

संघर्षको अठोट छैन

एकताको विम्ब छैन-

‘दिनभरि घोक्यो बाह्रखरी

बेलुकी उही काला-अक्षर भैंसी…’

हामीमा चरितार्थ भइरहेको छ !

 

बाटो कहाँबाट बिरायौं थाहा छैन;

हामीसित अहिले भौतिक राष्ट्र छ

भावनात्मक राष्ट्रियता छैन;

जहाँ हाम्रो सपना छ

त्यहाँ हाम्रो स्पन्दन छैन !

 

बाँच्ने आधार जुन धर्तीले दियो,

नागरिक परिचय जसले दिलायो

त्यहाँ हाम्रो हंश अडिएकै छैन

दुरदेशमा छ हाम्रो उन्मुक्तिको लक्ष्य !

 

कोदोबारीमा राखेको एउटा बुख्याँचाझैं

शहीदको नाममा ठडिएको मूर्तिजस्तै

कति दिन जीवन बन्दकीमा राखेर हिँड्ने ?

छैन भनौं त हामीसित सबैथोक छ

छ भनौं त कतै केही छैन-सबैतिर रित्तैरित्तो छ !

 

एउटा चाख्लो आदर्शको गल्लीमा

बेस्सरी नारा लाउँदै हामी दौडिएका छौं

जाने कहाँ हो, गन्तव्य निर्धारित छैन-

 

गन्तव्य छ त केवल आफूजस्तै निरीह

अर्कोलाई उछिन्नु छ, केही गरी जित्नु छ;

सकेसम्म आफ्नै विगत बिर्सिन स्पर्धा गर्नुछ

भिखारी राजा बनेको आफ्नै कथा मेटेर

जन्म-जन्मान्तर आफू पुस्तैनी

चक्रवर्ती सम्राट बनेको कथा लेखाउनु छ !

 

आफ्नो कथा आफैं लुकाएर

धमाधम हामी परिचय फेर्नमा उद्यत छौं

विगत सम्झिन डर किन लाग्छ हँ ?

बिर्सने होइन विगत, व्यवस्थापन गर्ने हो ।

 

यदि कसैलाई विगतसँग लाज लाग्छ भने

स्पष्ट घोषणा गरे हुन्थ्यो-

‘म त्यो होइन, सो हुँ !

फलानो वा ढिस्को परिचय

मसित सम्बन्धित छैन !’

 

उहिले नै भूपि शेरचन भन्थे

‘हामी वीर छौं तर बुद्धु छौं,

हामी बुद्धु छौं र त वीर छौं ।’

 

कान्छा वीर, भरिया वीर,

दरवान वीरहरु उतिबेला अरु नै थिए-

 

अहिले हामी दम्भवीर छौं

शेरचन शायद हामीलाई हेरेरै

उतिबेला बोल्दै थिए !

 

नरमायाको वलात्कार,

हरिआमाको चित्कार

काजीमानको सर्वस्वहरण

कैदभित्रै धर्मराजको मृत्यु

आदि कथाहरु सुन्ने

हामीसित अहिले न जाँगर छ

न त अलिकति विवेक नै !

 

छ के त भन्दा हामीसित अहिले

नहुनेमा तीनवटा ‘प’ को भोक छ

पैसा, प्रतिष्ठा र प्रचारः

त्यो हुनेहरुमा त्यसैको सुरक्षा चिन्ता छ !

हो, अहिले हामीसित

पैसा छ, गाडी छ, ठूलो घर छ

प्रतिष्ठा छ, रवाफ छ, चर्चा छ

आफ्नै बडिबढाईंको तिर्खा र भोक छ-

 

यतिबेला हामीलाई

आफ्नै सहोद्दरहरु दुष्ट लाग्छन्

आफ्नै इष्टहरु दुश्मनझैं लाग्छन्

दलाल र तस्करहरु निकट लाग्छन्-

 

हो, यतिबेला हामीलाई

अस्ति हाम्रो साझा दुश्मनले जे जे भन्थ्यो

ती सबै कुरा प्यारा प्यारा लाग्छन्

ती सबै आक्षेपहरु न्यारा न्यारा लाग्छन्-

 

त्यसो र त, हाम्रा केही कथित विद्वानहरु

राष्ट्रविहीनताको उपहार बोकेर

एउटा पुत्ला नचाउँदै त्यसकै जयगानमा

अमूर्त तस्वीर वरपरि आरती घुमाउँदै

‘राष्ट्रिय दिवस’ मनाइरहेका छन् !

 

हामीसँग अब गर्व गर्ने केही बाँकी छैन

कसैलाई सुनाउन लायक

कुनै गर्वको कुरा छ त

केवल एउटा गाडिएको घाऊ छ –

युद्ध हारेर ग्लानी बोकेको सिपाहीझैं हाम्रो

सुनाउनलायक एउटैमात्र थोत्रो कथा छ-

त्यो कथा हो-‘उहिले नै एकबेला

त्योबेला, उबेला

हामी सबै [एनटी नेशनल] थियौं !’

 

ङोलोपः [जोङ्खा] देशको मूलधारभन्दा अलग, विपक्षी, विरोधी, उग्रवादी, आतंकवादी

एनटीनेशनलः[अंग्रेजी] राजद्रोही, राष्ट्रविरोधी,