देश कसरी बन्छ ?
ब्रह्मा विष्णु उमापति शशिधरै देवादि देवेश्वर
यिन्मा भक्ति छ वन्दना दिनदिनै विघ्नादि विघ्नेश्वर ।
नक्षत्रादि शशाङ्क सूर्य सहितै भूम्यादि पाँचतत्वमा
गर्नू पूजन नै र बढ्नु अघि नै सत्कर्मका मार्गमा ।।
१
हामी ईश्वरकै सुपुत्र सब हौं छाँट्ने र राख्ने उनै
जोत् मल् जल् गरि रोपदा पनि लडे मुन्टो बटार्ने उनै ।
ठूलो ज्ञानि र योज्ञ विज्ञ म भनी छल्छाप् नगर्ने गरौं
मानिस् हौं कुविचार हुन्छ कहिले गल्ती सुधार्ने गरौं ।।
२
मैँ हूँ पूज्य र वीर छैन अरुता भन्ने बडो जोसले
मानिस्मा कुविचार बढ्दछ अती अज्ञानका सोचले ।
ढाँट्नु काट्नु र कुट्नु लुट्नु सब ती एक-मुस्ट पारौं सब
त्यस्ता सोच कदापि सोच्नु नहुने फालेर हेरौं अब ।।
३
पूज्ने पत्थर हुन्न त्यत्ति सजिलै खान्छन् अति ठक्कर
त्यस्तै मानिसमा नखाइ कहिल्यै हुन्नन् ठुलो ठक्कर ।
त्यस्कारण् असफल् भए पनि कहीँ हिम्मत् नहारौं अब
एक् जुट्भै अब लौ बड्यौं अघि भने पाइन्छ आशा सब ।।
४
एक्ला मानिसको हुँदैन घरलौ दाम्पत्य वीना अनि
घरले मात्र हँदैन तुष्टि सब लौ चाहिन्छ गाऊँ पनि ।
गाऊँगाउँ सबै मिलेर अनि पो त्यो दिव्य जिल्ला भयो
त्यस्ता दिव्यहरु अनेक् मिलिजुली अञ्चल् त पैदा भयो ।।
५
अञ्चल् अञ्चल पो अनेक् मिलिजुलि जन्मन्छ राज्यै बनी
राज्यैमा सुविचार राख अनि पो होइन्छ राजा पनि ।
यस्ता राष्ट्ररुपी यि बोटहरुमा मल्जल् सधैं गर्नु छ ।
फुल्ने फल्न सिकाउने धनि हुने माली छ भर्पर्नुछ ।।
६
आपस्मा झगडा कदापि नहवोस् रिस्राग् कसैमा नहोस्
बुद्धी सुद्ध हवोस् शरीर सुखि होस् मन् शान्तिमा रोकियोस् ।
देखें साफ र लेख्छु यी पदहरु आज्कल् म यो चल्तिमा
यो मेरो विनती चढाइ जनमा माफ् माग्दछू गल्तिमा ।।
७
“शार्दूलविक्रीडित छन्द”