नेपाली साहित्य परिषद् भूटानका अध्यक्षको वक्तव्य एवं आह्वान

26. December 2010
आदरणीय भूटानी साहित्य सर्जक,
साहित्यिक संघसंस्थाहरु तथा
सम्पूर्ण भूटानी जनसमुदाय

विषयः नेपाली साहित्य परिषद,भूटानका सम्बन्धमा

हार्दिक अभिवादन !

म नेपाली साहित्य परिषद, भूटानको वर्तमान अध्यक्षको हैसियतले तपार्इंहरुमाझ यस संस्थाका सम्बन्धमा केही अत्यन्त महत्वपूर्ण कुराहरु प्रकाश पार्न गइरहेछु । यो संस्थासंग सम्वद्ध जानकारी मात्र नभएर सार्वजनिक अपिल र जिम्मेवारी बाँडफाँड सम्बन्धमा व्यक्तिगत निवेदन पनि हो र यसै अर्थमा बुझिदिनका लागि अनुरोध गर्दछु ।

नेपालीभाषा, संस्कृतिपे्रमी सज्जनवृद तथा साहित्यकर्मी मित्रहरु

नेपाली साहित्य परिषद, भूटान हाम्रो सन्दर्भमा पहिलो साहित्यिक संस्था हो । नेपालमा  शारणार्थी शिविर स्थापना भए लगत्तै सन् १९९३ मा यसको स्थापना भए यता यस संस्थाले नेपाली भाषा, साहित्य र संस्कृतिको विकास, सम्वद्र्धन र उन्नतिका लागि खेलेको भूमिकाका सम्बन्धमा तपाईंहरु सबै नै जानकार हुनुहुन्छ । यसको स्थापना गर्नका लागि हाम्रा आदरणीय अग्रजहरुले गरेको त्याग, तपस्या र समर्पणको  स्मरण र कदर गर्नु हाम्रो पहिलो कर्तव्य हो । त्यसकारणले सर्वप्रथम उहाँहरुप्रति म हार्दिक सम्मान व्यक्त गर्न चाहन्छु । यो संस्था त्यो समयमा स्थापना गरिएको हो जुन समयमा भूटानी समाजमा नेपाली भाषामा दख्खल राख्ने मानिसको संख्या औंलामा गन्न सकिने मात्र थियो, देश गाउँ, घरबाट खेदिएको अवस्थामा सबै मानिसहरु घोर निरासा, अन्योल र दर्दका घाउहरुको अन्तहीन पीडामा छट्पटाइरहेका थिए ।

मूलतः नेपाली साहित्य परिषद, भूटान नेपाली भाषा साहित्यको विकास र सम्बर्द्धन गर्न, जातीय संस्कृतिको संरक्षण गर्न, भूटानी साहित्य सर्जकका कृतिहरुको प्रकाशन गर्न, विभिन्न साहित्यक तथा सांस्कृतिक कार्यक्रमको आयोजना गर्न, निरक्षर भूटानीहरुलाई साक्षर गराउन, साहित्यिक पत्र पत्रिकाको प्रकाशन गर्न तथा समाजसेवा गर्ने हेतुले स्थापित गरिएको संस्था हो । यो संस्था निर्माण गर्दा तत्कालीन समय र परिस्थितिलाई मध्यनजर गर्दै भविष्यमा सम्भावित देश फिर्तीको सन्दर्भमा स्थापना भएको हुनाले यसको संरचना पनि शरणर्थी क्याम्पसँग सामञ्जस्यता राख्दै गरिएको थियो । यस संस्थाका कार्यकर्ताहरु सातैवटा क्याम्पहरुबाट निर्वाचित हुने व्यवस्था राखिएको थियो । त्यसै अनुरुप संस्थाको केन्द्रीय कार्यसमिति पनि चुनावी प्रकृयाबाट निर्वाचित हुने व्यवस्था थियो । नेपाली साहित्य परिषदको यस किसिमको प्रजातान्त्रिक परिपाटी राम्रो हुँदा हुँदै पनि कतिपय अवस्थामा युवा वर्गको प्रतिनिधित्व हुन नसकेको तथा कतिपय सृजनशील साहित्यिक स्रष्टाहरुले परिषदमा भूमिका नपाएको गुनासो पनि रहिआएको थियो । यद्यपि संस्थाको उद्देश्य कहिल्यै पनि साहित्य स्रष्टाहरुलाई बाहिर राख्ने थिएन । नेपाली साहित्य परिषदले विगत १५ वर्षको अन्तरालमा अनेकौं प्रशंसनीय कामहरु गरेको कुरा सबैलाई विदितै छ । बुँदागत रुपमा मूल्याङ्कन गर्नुपर्दा निम्न कार्यहरु स्मरणीय छन् ।

१.     नेपाली साहित्य प्रचार समिति सिलगडीसँग मिलेर भाषा प्रभाकरदेखि साहित्य अलङ्कार सम्मका कक्षा सञ्चालन गरी साक्षरता वृद्धि गर्न र नेपाली
भाषासँग सम्बन्धित जनशक्तिको उत्पादन गर्नु

२.     भूटानी कोपिला जस्तो साहित्यिक पत्रिकाको प्रकाशन गरेर साहित्य सर्जकहरुलाई लेख्ने मञ्च तयार गर्नु र भूटान जागरण जस्तो खबर पत्रिकाको
प्रकाशन गरी जनताको सुसूचित हुने अधिकारको संरक्षण गर्दै जनजागरण गर्नु

३.     विभिन्न समयमा साहित्यिक कार्यशाला गोष्ठी, सर्जकहरुलाई अभिनन्दन र सांस्कृतिक कार्यक्रमहरुको आयोजना गर्नु

४.     भूटानी साहित्यकर्मीहरुद्वारा सिर्जना गरिएका कृतिहरुको प्रकाशन गर्नु आदि ।

यो संस्था साहित्यिक संस्था भएता पनि सामाजिक सञ्जालका रुपमा विकसित हुँदै आएको छ । त्यसकारणले नेपाली साहित्य परिषद, भूटान समाजको उन्नति, शिक्षा र चेतनाको विकास तथा शैक्षिक जनशक्तिको उत्पादनमा सक्रिय र अग्रणी संस्थाका रुपमा चिरपरिचित छ ।

अब परिस्थिति बदलियो, हामी विश्वका विभिन्न मुलुकमा पुनर्स्थापनाका लागि धमाधम हिँडिरहेका छौं । यस्तो परिस्थितिमा संस्थाका गतिविधिहरुमा शिथिलता आउनु र अन्योलता छाउनु अस्वभाविक कुरा होइन तर परिषदको अस्तित्व नै संकटमा पर्नु दुर्भाग्यपूर्ण हुन्छ । पछिल्लो समयमा संस्थाका प्रमुख कार्यकर्ताहरु पनि तेस्रो देशमा पुनर्स्थापना प्रक्रियामा संलग्न भई विभिन्न देशमा छरिन पुगेका छन् । एक पछि अर्को गर्दै, कपिलमनि दाहालदेखि भोलानाथ सापकोटामा र भोलानाथ सापकोटादेखि चुडामणि पौडेलमा परिषदको अध्यक्षको कार्यभार सुम्पिने कार्य भए पनि उहाँहरुले परिवर्तित परिस्थितिमा संस्थालाई कसरी सञ्चालन गर्न सकिन्छ भनेर मार्गचित्र बनाउन सक्नु भएन, दिशानिर्देश गर्न सक्नु भएन । आजको जस्तो जटिल परिस्थिति र परिवेशमा काम गर्न सजिलो पनि छैन किनभने हिजोको जस्तो भौगोलिक सामिप्यता र सामाजिक संरचना हामीसँग रहेन । हामी विश्वका विभिन्न मुलुकहरुमा पुगेका छौं, जहाँ भिन्नाभिन्नै संस्कृति र भाषा छन् । एउटै छानो, एउटै आकाश र एउटै पानी धारो हुँदा पनि अनेक कठिनाइ र चुनौतिहरु आइलाग्छन् । यो त परिसन्दिग्धकालको त्यो पनि भूमध्यरेखा वारि र पारिको कुरा हो ।

आदरणीय मित्रहरु

यी र यस्तै परिस्थितिको पछिल्तिर म उभिएको छु, तपाईंहरु उभिनुभएको छ । गत डिसेम्बर ११ मा तत्कालीन अध्यक्ष चुडामणि पौड्यालको अध्यक्षतामा नेपाली साहित्य परिषद, भूटानको एउटा बैठक बसी केही महत्वपूर्ण निर्णय गर्न पुग्यो जसमा परिषदको विधानमा रहेका चुनावसँग सम्बन्धित कतिपय नियमहरुलाई निलम्वन गरी अध्यक्षमा म शिवलाल दाहाल र सचिवमा गजलकार याम थुलुङलाई कार्यभार सुम्पियो । उक्त बैठकले तत्कालीन कार्यकारिणी समिति समेतको विगठन गरी नयाँ कार्यकारिणी समिति विस्तार गर्न अध्यक्ष र सचिवलाई निर्देशन ग-यो । परिषदसँग रहेका सम्पूर्ण कागजात, दस्तावेज र मौजुदा रकम समेत नयाँ कार्यकारिणी समितिलाई जिम्मा लगाइयो । यस अवसरमा परिषदसँग मौजुदा रकम १६०००।– रहेको व्यहोरा तपाईंहरु माझ राख्न चाहन्छु । लामो समयसम्म चलेको संस्थाको जिम्मेवारी हामीहरुमा सुम्पिँदा त्यसलाई हामीले सहज रुपमा स्वीकार्नु भन्दा पनि परिस्थितिको गाम्भीर्यतालाई मूल्याङ्कन गरी छोटो समयका लागि उक्त कार्यभार हामीले सम्हाल्ने निर्णय ग-यौं । अव उसो परिषदको केन्द्रीय समितिको विस्तार गर्ने जिम्मा अध्यक्ष र सचिवलाई लगाए अनुरुप हामीले विश्वका विभिन्न मुलुकमा रहेका केही भूटानी साहित्य सर्जकहरुलाई केन्द्रीय समितिमा ल्याउने निर्णय गरेका छौं । जस अनुसार देश-महादेशगत रुपमा प्रतिनिधिहरु राख्ने र भावी कार्यनीतिहरु तय गर्ने योजना छ ।

रमेश गौतम: यूरोप प्रतिनिधि, rashu_re96@yahoo.com

प्रकाश धमला: अष्ट्रेलिया प्रतिनिधि, prakashdhamala2008@yahoo.com

डम्बर ओस्ती: क्यानाडा प्रतिनिधि, dpostee2055@yahoo.com

कर्ण गुरुङ: अमेरिका प्रतिनिधि, gurungheran@yahoo.com

रुपनारायण पोख्रेल: अमेरिका प्रतिनिधि, rupnarayan_pokhrel@yahoo.com

भक्त घिमिरे: अमेरिका प्रतिनिधि, nativeland1@gmail.com

डेञ्जोम राई: नेपाल प्रतिनिधि, denzom_sampang@yahoo.com

पुरानाघरे: प्रचारप्रसार सचिव, अमेरिका, puranaghare405@yahoo.com

यतिराज अजनवी: सदस्य, अष्ट्रेलिया, rajneupane2008@yahoo.com;

लीला निशा: सदस्य, खुदुनावारी

खेम साण्डिल्य: सदस्य, अमेरिका, kshemprapanna@gmail.com

सल्लाहकार: गंगाराम लामीटारे, अमेरिका, lamitareyg@yahoo.com

: कपिलमुनि दाहाल, अष्ट्रेलिया, kapil_dahal2003@yahoo.com

माथि उल्लेखित मित्र तथा अग्रजजनले इतिहासले अधुरै छोडेका तर हाम्रो जातीय गौरव, स्वाभिमान अनि राष्ट्रिय पहिचानसँग (गुमेको राष्ट्र भए पनि) गाँसिएका सारभूत कुराहरुको संरक्षण र विकास गर्नका लागि मन, वचन र कर्मले सहयोग गर्नुहुनेछ भन्ने मैले विश्वास लिएको छु । १७ वर्षसम्म नेपाली साहित्य परिषदमा रहेर जजसले नेपाली भाषा, साहित्य र संस्कृतिको जगेर्ना र सेवा गर्न क्रियाशीलता देखाउनु भयो वहाँहरु सबै कृतज्ञताका पात्र हुनुहुन्छ । कठिन परिस्थितिमा गठित वर्तमान केन्द्रीय कार्यसमितिलाई भरपूर सहयोग पु-याइदिनका लागि सम्पूर्ण परिषदका पूर्वकार्यकर्ता, आजीवन सदस्य, साहित्य सर्जक तथा शुभचिन्तकहरुलाई अनुरोध गर्दछु । नेपाली साहित्य परिषद, भूटानको पटक पटक महत्वपूर्ण जिम्मेवारी सम्हाल्दै संस्थालाई विगतमा नेतृत्व दिनुहुने श्री कपिलमुनी दाहाल तथा गंगाराम लामीटारेज्यूहरुको योगदानको गुण कहिल्यै बिर्सन नसकिने छ । वहाँहरुलाई  सल्लाहकार समितिमा रहेर वर्तमान कार्यसमितिलाई बाटो र पाटो देखाइदिन र अभिभावकत्व प्रदान गर्नका लागि आग्रह गर्दछु , निवेदन गर्दछु ।

नेपाली साहित्य परिषद, भूटानको स्थापनाको केही समय बित्दा नबित्दै भूटानी साहित्य र सिर्जनाको क्षेत्रमा अन्य संघसंस्थाहरु पनि उदाउन पुगे – भूटान गजल मञ्च, नेपाली भाषा उत्थान मञ्च (बेलडाँगी – १), साहित्य साधना अलंकार गुठी (खुदुनावारी) आदि । यी संघसंस्थाहरुले आ–आफ्नो स्थानबाट भाषा, साहित्य र संस्कृतिको सम्बर्द्धन र विकासका लागि सक्दो काम गरे । विधागत संस्थाका रुपमा जन्मिएको भूटान गजल मञ्चले गजलको उत्थानमा जुन क्रियाशीलता देखाउँदै प्रगतिपथमा अघि बढिरहेको छ त्यो प्रेरणाप्रद र उत्साहजनक छ । उता शरणार्थीहरुको पुनर्वास भइरहेको र परिषदका गतिविधिहरु शिथिल बन्दै गइरहेका बेला सन् २००९ को मे महिनादेखि Bhutaneseliterature.com का नामले एउटा ई–पत्रिका सञ्चालनमा आएको छ जुन मञ्चमा संस्थापन, सम्पादन र कार्यकारिणी बोर्डहरु सक्रिय रुपमा काम गरिरहेका छन् र रचनाहरु पस्किरहेका छन् । यसै सन्दर्भमा झण्डै १ वर्ष यता विश्व भूटानी साहित्य संगठन (GBLO) ले तदर्थ समिति गठन गरेर संस्थालाई औपचारिक रुपमा घोषणा गर्न लागिपरेको छ । यसरी हेर्दा भूटानी नेपाली साहित्यको अवस्था निराशाजनक छैन । आजको संवेदनशील घडीमा पनि केही कृतिहरु प्रकाशित भइरहेका छन्, विभिन्न पत्रपत्रिकामा रचनाहरु छापिइरहेका छन् । नयाँ नयाँ सोच, चिन्तन र दृष्टिको अन्वेषणमा हाम्रा सर्जकहरु, लेखकहरु लागिरहेका छन् । उनीहरुको प्रयत्न हाम्रो साहित्यलाई स्तरीय बनाउँदै समग्र नेपाली साहित्य सरह ल्याउने र विश्व साहित्यको फाँटमा कसरी प्रवेश गर्न सकिन्छ भन्ने नै हो । यस्ता संस्थाहरुको उदयले हाम्रो युवा पिंढीसँग भाषा, साहित्य र वाङ्मयको सेवा गर्ने अभूतपूर्व उत्साह, जाँगर र अभिलाषा छ भन्ने कुराको आभाष दिन्छ । तर एक्ला एक्लै दौडनुभन्दा सामूहिक दौडमा निस्कनु अझ रोमाञ्चक र सार्थक होला । एउटै साझा मञ्चमा आएर मिलेर काम गर्ने हो भने हामी सबल र सक्षम बन्नका साथै चाँडै नै साहित्य फाँटमा ठूलो फड्को मार्न सक्नेछौं । आजको आवश्यकता साझा मञ्चको हो, सांगठनिक प्रयत्नको हो अनि सबल साहित्यिक नेतृत्वको हो ।

निकै लामो छलफल मार्फत Bhutaneseliterature.com,  प्रस्तावित GBLO  तथा गजल मञ्चले संयुक्त बैठक गरी नेपाली साहित्य परिषद, भूटानलाई पुनर्संरचना गरी अघि बढ्न र भूटानी साहित्यिक गतिविधिको नेतृत्व गर्न आग्रह गर्दै गत १३ सेप्टेम्बर २०१० मा परिषदलाई पत्र लेखेका छन् । प्रस्ताव मस्यौदा समितिका संयोजक रमेश गौतमद्वारा प्रेषित पत्रमा नेपाली साहित्य परिषद, भूटानको पुनर्संरचना कसरी गर्न सकिन्छ भन्ने साधारण मार्गचित्र समेत प्रस्तुत गरिएको छ जस अनुसार :

•              सबै मंचहरुको कार्यकारिणी समिति विघटन गरी सबैको सहभागितामा नयाँ कार्यकारिणी समिति गठन गर्ने |

•              ‘नेपाली साहित्य परिषद भूटान’लाई परिमार्जन गरी ‘साहित्य परिषद भूटान’ (Literature Council of Bhutan/ Bhutanese Literary Council) बनाउने |

•              भूटानीहरु पुनर्बासित भएको कुनै मुलुकमा संस्था दर्ता गर्ने |

•              सबै साहित्यिक गतिविधिहरु (अनलाइन प्रकाशन, पुस्तक प्रकाशन, गोष्ठी-कार्यक्रम, भाषा सिकाइ, अनलाइन नेपाली कक्षा, अनलाइन पुस्तकालय, अनलाइन पसल, सम्मान-पुरस्कार-अभिनन्दन आदि) साहित्य परिषद् भूटानमार्फत गर्ने |

•              साहित्य परिषद् भूटानको व्यवस्थित वेभ पृष्ठ निर्माण गर्ने | अहिले संचालनमा रहेको Bhutaneseliterature.com
प्रकाशन/Publication    ‘मेनु/आइकोन’अन्तर्गत रहने | यसको स्वतन्त्र सम्पादन बोर्ड रहने तर प्रशासकीय अधिकार परिषदमा निहित रहने |

•              GBLO को व्यवस्थापनमा रहेका साइटमध्ये कुनै एकलाई परिषद्को सामाजिक संजालको रुपमा विकास गरिने र अरु साइटहरुलाई प्रकाशन पृष्ठमा पुनर्निर्देषित गरिने |  आदि……

माथि उल्लेखित बुँदाहरु केवल प्रस्ताव मात्र रहेको र विस्तृत छलफल गरी अघि बढ्न सकिने कुरा पनि पत्रमा उल्लेखित छ ।

भूटानी नेपाली साहित्यको फाँटमा कार्यरत यी संघसंस्थाहरुले परिषदलाई नेतृत्व सम्हाल्न र समयसापेक्ष रुपान्तरण गरी अघि बढ्न आह्वान गर्नु सकारात्मक कुरा हो । परिषदको विगत गरिमालाई कायम राख्नु र इतिहासको रक्षा गर्नु हामी सबैको दायित्व हो । यसप्रति सबै सजग रहनु नितान्त आवश्यक छ । परिषद आफ्ना स्थापनाकालका उद्देश्यहरुलाई पुनर्परिभाषित गर्न, संरचनालाई परिवर्तित परिस्थिति अनुरुप बदल्न तथा विधानको पुनर्लेखन गर्न तत्पर रहेको व्यहोरा म उल्लेख गर्न चाहन्छु । हुन त नेपाली साहित्य परिषद, भूटान नै उपयुक्त नाम हो जसले हाम्रो जातीय पहिचानलाई बोक्दछ । यद्यपि अव अंग्रेजी साहित्यलाई पनि समेट्न आवश्यक भइसकेको र हाम्रो छुट्टै पहिचान कायम गर्नु अपरिहार्य हुनाले भूटानी साहित्य विकास परिषद नामाकरण गरेर अगाडि जानु पनि तर्कसङ्गत नै होला । आजको आवश्यकता र भूटानी जनसमुदायको अभिष्टलाई पूरा गर्ने दिशामा काम गर्न यो छोटो समयका लागि गठित परिषदको केन्द्रीय कार्यसमिति क्रियाशील रहने कुरा सबैमा अनुरोध गर्दछु । अवको बाटो परिषदको पुनर्संरचना गरी भूटानीहरु ठूलो संख्यामा पुनर्वास भएको मुलुक अमेरिकाको कुनै राज्यमा संस्थालाई दर्ता गरेर संस्थाका काम कारवाहीलाई अगाडि बढाउनु हो ।

यति खेर मलाई लाग्छ हाम्रो बल एकतावद्ध हुनुमा छ, बुद्धिमत्तापूर्ण निर्णयमा छ, अनि छ दूरदृष्टिमा । नेपाली साहित्य परिषद, भूटानको पुनर्संरुचना र क्रियाशीलताले विश्वका विभिन्न कुनामा छरिएका हामीलाई फेरि एकचोटी भावनात्मक एकता गराउने छ र हामीलाई हाम्रो भाषा, साहित्य र संस्कृतिको रक्षाका लागि एकजुट भएर कार्य गर्न उर्जा र उत्प्रेरणा मिल्नेछ भन्ने मैले ठानेको छु । परिषदलाई पुनर्संरचना गरी परिवर्तित परिस्थितिमा अघि बढ्नका लागि सहयोग गर्न सबै भूटानी साहित्यिक संघसंस्था, साहित्यकर्मी, सञ्चारकर्मी तथा आम जनसमुदायमा हार्दिक अपिल गर्दछु ।

तपाईहरुको स्नेह र सद्भावको अपेक्षा सहित –

भवदीय

शिवलाल दाहाल
(अध्यक्ष)
ने.सा.प., भूटान

सम्पर्क ठेगाना:

शिवलाल दाहाल: dahal2020@yahoo.com
याम थुलुङ:     thulung33@yahoo.com