सेतो खुनको धम्की
धर्मेन्द्रविक्रम नेम्बाङ्
ललितपूर, काठमाण्डौं नेपाल
एउटा नारा तयार पारे
शासक जातिवर्गले र भने,
रगत सबैको एउटै रातो हुन्छ ।
रातो रगत हुनेहरूले यो कागजमा
सही गर्नू, मलाई पनि त्यही नाराको
समर्थनमा रातो खुनले हस्ताक्षर गर्न भने ।
मैले यो कागतमा समर्थन छैन, म सही
गर्दिनँ, मेरो रगतको रङ्ग रातो होइन, सेतो
छ भनेँ । मेरो रगतमा अक्सिजनको मात्रा, पानीको
मात्रा, सेतो रक्तकोषको मात्रा, रातो रक्तकोषको मात्रा,
हेमोग्लोविनको मात्रा छ, मात्राहरू अरुकोमा पनि होला, अरुको
भन्दा मेरोमा फरक छ । सेतो रक्तकोषको मात्रा झन् फरक छ ।
त्यसकारण हस्ताक्षर र समर्थन छैन भनेँ ।
मेरो खुन मिश्रित छ, गतिशील छ अब
यो शासकीय नारा भने तल बजारमा
लगेर च्यातिदिनू, या मट्टितेल
खन्याएर आगो लगाइदिनू,
सेतो खुनको मेरो संसार,
राज्य, संरचना, सोच,
मन नै फरक छ ।
सेतो छ । म त
स्वीकार्दिनँ भनेँ ।
यो मेरो आक्रोस थियो ।
किनभने आन्तरिक उपनिवेशवादी नाराको चालबाजीले मेरो आमाबुवा,
बाजेबोजु, मामा, छेमा, काका, फूपू सबैलाई शरणार्थी पायो ।
उनीहरूलाई भाषाको महलमा एउटै हुन्छ भनेर भाषा खोसे ।
तिनीहरूको भाषा जबर्जस्ति कोच्याएर गए ।
उनीहरूलाई धर्मको महलमा, एउटै हुन्छ भनेर धर्म खोसे ।
तिनीहरूको धर्म जबर्जस्ति कोच्याएर गए ।
उनीहरूलाई संस्कृतिको महलमा, एउटै हुन्छ भनेर संस्कृति खोसे ।
तिनीहरूको संस्कृति जबर्जस्ति कोच्याएर गए ।
उनीहरूलाई राजनीतिको महलमा, एउटै हुन्छ भनेर राजनीति खोसे ।
तिनीहरूको राजनीति जबर्जस्ति कोच्याएर गए ।
उनीहरूलाई आस्थाको महलमा, एउटै हुन्छ भनेर आस्था खोसे ।
तिनीहरूको आस्था जबर्जस्ति कोच्याएर गए ।
उनीहरूलाई राज्यको महलमा, एउटै हुन्छ भनेर राज्य खोसे ।
तिनीहरूको राज्य जबर्जस्ति कोच्याएर गए ।
उनीहरूलाई विचारको महलमा, एउटै हुन्छ भनेर विचार खोसे ।
तिनीहरूको विचार जबर्जस्ति कोच्याएर गए ।
उपनिवेशवादी शासकहरूले एउटा भाँडा कमाए, नाराको तापक्रममा
चीजलाई पगाल्नु लामो समयसम्म कसरत गरे । घरघडेरीमा आन्तरिक
शरणार्थी बनाए । शरणार्थीको प्रमाण–पत्र नागरिकता नम्बर दिए । सही,
समर्थन गर, लैजाऊ भने, मलाई पनि, पान्थरको फेदेनमा, देख्ता शासक
वर्गजस्तो लाग्ने सि.डि.ओ.ले ।
यसरी वाड नम्बरमा घडेरीमा शरणार्थीको
प्रमाण–पत्र वितरण गर्दैछ । नागरिकता
नम्वर बराबर शरणार्थी नम्वर भएको
छ । त्यही नागरिकता या शरणार्थी
नम्वरको प्रमाण–पत्र हो कवि
चन्द्रविर तुम्बापोले जलाएको ।
अब भन्नु ठीक गरे या
बेठीक गरे या ठीक
वेठीक दुवै गरे ।
यो अनुभव र उमेरको स्टेजबाट म भन्छु ठीक गरे । ताली लगाउँदा हुन्छ ।
यो घटना निरपेक्ष छैन । यसले राज्यसत्ताको निर्माणसँग सम्बन्ध
राख्छ । राज्य निर्माणको प्रक्रिया, ढाँचासँग सम्बन्ध राख्छ ।
सेतो खुन हुनुको विद्रोह हो यो ।
सेतो खुनको चिन्तन यहीँनेर हो ।
अङ्क १ को निस्काशन, अङ्क २ को
स्थगन, अङ्क ३ को समर्थन यहीँेनेर हो ।
अङ्क १ जहिले पनि निरङ्कुश, अधिनायकवादी,
शासक भयो या तिनीहरूको हतियार या अङ्क १ को
मतियार तिनीहरू । प्रयोग, उपयोग, विघटन यहीँनेर हो ।
सेतो रगतको अस्तित्व, औचित्य यहीँनेर हो । एकसंख्यावादको
शासन, दर्शनको उन्मूलन र असंख्यावादको दर्शन शासनको सञ्चालन
यहीँनेर हो । भाँडाको बगँैचामा पूmलबारीको बहुरङ्गीनताको साँस्कृतिक
सौन्दर्य यहीँनेर हो । मेरो लगानी यहीँनेर हो । सेतो खुनको धम्की शीर्षकबाट अहिलेलाई यति नै ।