अब के हुन्छ
सिएम निरौला, न्यू ह्याम्पशायर
कामबाट हैरान भएर घर टुप्लुक्क आइपुगेको मात्र के थिएँ, घरमा गफ गर्दै बसेका मध्ये मीतआमाले ठूलो स्वरमा, “आयो है जेठा” भन्दै मेरो बारेमा फलाक्न थालीहालिन् । त्यातिकैमा तल्लाघरे भण्डारी काकाले “गलेका मान्छे र चरेको घोडासँग नजिस्किन”, उर्दी जारे गरे, एकै छिनका लागि वातावरण शोकसभाझैं भो ।
शान्ति खल्बल्याउँदै मीतआमाले थपिन्,”के गर्छ र, यो फुच्चेले-हिजो अस्तीसम्म यसको पिँध धो’को । ठूलो कुरा गरो भने त गाला पड्काउँछु ।”
मैले बोल्नु पर्ने कुनै जरूरी देखिनँ । नानुले नास्ता ठीक भएको संकेत गरिन् । चुह्लामा पसेर हात मुखको लड़ाईं शुरु गराएँ !
केही बेरमा छेउमै बसेर गफ सुनिरहेका जन्तरे काकाको फोनको घण्टी बज्यो, ‘बुहारीको काममा जाने समय भएछ’, भन्दै उनले कुलेलम ठोके ।
“बिचरा जन्तरे नाति भने पछि मरिहत्ये गर्छ । बुहारीलाई स्वर्ग छ त्यहाँ । घर पाओस् त त्यस्तो”, भन्दै फलाक्न थालिन् मीतआमा!
अचम्म पर्छु यी कसरी सबैकी मीतआमा भइन् ! एक दिन किन सबैले मीतआमा भनेको भनेर जिज्ञासा राखेको त बुढीले,”किन/ ज्वाइँ हुने मन छ, राधिकाले मार्ला निः” भन्दै सानो बेइजत गरिनन् ।
डाँडाघरे गुरुको कुराले मन छोयो । सत्यता थियो उनको कुरामा र अनिश्चितता पनि । आज पनि उनको कुरा सम्झँदा मन कटक्क खान्छ । भित्रैबाट अमिलो भएर आउँछ । मन पोल्छ र सत्यताको आभास हुन्छ ।
उनले कुरै कुरामा भने,”मेरो नातिले त नेपाली बोल्दैन होला जेठा ! भात खानै मान्दैन । खाली बजारको त्यो के खान्छु भन्छ ।”
उनी अक्मकिए ! “पिजा हो पिजा”, मीतआमाले सही थप्तै भनिन् । “ए अँ, पिजा । भूटानमा हुँदामा त देखेको पनि थिएन । त्यसका बाउको पिजा हो कि गिजा”, भावुक हुँदै उनी कड्किए ।
“के को भूटान हौ गुरुजी, मैले त आजसम्म पनि देखेको छैन । कताको हाम्रो त्यति राम्रो दालभात अनि गुन्द्रुक सिन्की, कताको यो…!”
“ए जेठा साँची त्यो पिजा के को बनाउँछ हँ ? कहाँ बनाउँछ”, काकाले प्रश्न तेर्स्याए ।
जान्ने मीतआमा छँदै थिइन्, “खै मासुको त होला निः” भन्दै खलल हासिन् ।
“राम राम, यति नै हुनु रहेछ, हे भगवान” यसै पनि गाउँमा सबैले मानेका पण्डित; कुरा सुनेपछि उनी झण्डै ढलेनन् । सास्ति त हुने नै भो । त्यसमा पनि साकाहारी मान्छेलाई असहज नै भएको अड्कल काट्न सकिन्थ्यो ।
“हैन गुरु तपाईंको मात्र हो र, नेपालमा छँदा हाम्री रिना ८ कक्षामा पढ्थी, अहिले अमेरिका आको चार वर्ष भयो, त्यसको नेपाली र हाम्रो अंग्रेज़ी उस्तै उस्तै छ, बुझ्नुभो निः? हाम्रो अंग्रेजीसँग तुलना गर्न मिल्ने भनेपछि ! ऊ बेला पढ्न पाउनु भने त हामी पनि बोल्न सक्थ्यौं होला । तर, जति नै जिब्रो बंग्याए पनि “१२ वर्ष कुन्नि के को पुच्छर ढुंग्रामा राखेझैं”, लामो खुई तान्दै काकाले माहोल झनै बिगारे !
तल्लो घरको पुष्प भाइलाई सम्झें, सानामा हनुमान चालिसा, गिताका स्लोकहरू त नहेरी नै फरर भन्थ्यो । हिजो मात्र भेट भएको बेलामा भन्न लाएको त चाइनिसले नेपाली बोलेको भन्दा फरक थिएन । बिचरा चाइनिसलाई जति नै शुद्ध बोल्छु भनेपनि उस्कै भाषा झैं बोल्छ । आज अमेरिका आएको चार वर्षमै यो हालत छ, अबको दशवर्षमा ! मनमनै कल्पना गरें तर, बोलिन । बोल्न पनि कसरी बोलौं- अघि नै उनीहरूले माहोल बिगारी सकेका छन् भन्ने लाग्यो । चुपचाप रहें !
“हैन हौ, अब त घरमा नानीहरूसँग बोल्न पनि त्यो के रे, खोई भन्न पनि आएन । ए जेठा के रे? थुक्क दिमाख ! हैन हस्पिटलमा डाक्टरको अगाडि उभेर बोल्छ नि हौ । ए भन्न न है कप्टी जेठा”, मीतआमाले आक्रोशित जिज्ञासा पोखिन् ।
उनले दोभाषेको कुरा गर्दैछिन् भन्ने मैले बुझें, तर पनि उनलाई भनिन, किनभने उनले के भन्छिन् भन्ने कौतहलता ममा जागेको थियो ।
“ए त्यो अधिकारी बा’को छोराले गर्छ नि, त्यो भनेको”, काका?
“हो त्यही हो”, मीत आमाले एक सासमा भनिन् ।
“ए त्यो त पेटर हो पेटर”, उनले भन्न खोजेको ‘इनटरप्रेटर’ भन्ने मैले थाहा पाएँ ।
“हो त्यी पेटर । अब त घरमा नाति नातिनीसँग बोल्न पनि ‘पेटर’ चाहिने भो । यति नै खान आ’को यहाँ । खूब भाषा, संस्कृति बचाँउन भोटांग छोडेथें”, भावुक हुँदै मीतआमाले भनिन् ।
मेरो मन रोयो, भित्रबाट बादल लागेको अनुभव भयो । अस्ती दशैंमा रामहरि काकाको नातिले दशैं भनेको के हो ? कृस्टमश ट्री ल्याइदिनु भनेर झगडा गरेको कुरा सम्झें, हाम्रो संस्कृति कता जाँदै छ ? आफैंले आफूलाई प्रश्न गरें । जवाफ पाइनँ । भूटान-नेपालतिर छँदा त्यत्रा रूख बिरूवाको फेदमा हुर्केको कहिल्यै चाहिएन तर, अहिलेका केटाकेटीलाई त्यो बजारमा राखेको नक्कली रूखबिना खानै नखाइदिने । कस्तो ज़माना आयो ! समाजको ठुलै नेता हुँ, आफैंले समाज बँचाएको र संस्कृति-परम्परा संरक्षणको ढोल फिट्ने नेता भनाउँदा, पत्रकार भन्न रूचाउने, आफूलाई होनहार पण्डित ठान्नेहरूलाई सम्झें । बिचराहरू भन्ने लाग्यो । अरूले आएर यो देशमा आफ्नो छाप छाडेको दृश्य सम्झें । पिजा, फ्राइस, चाइनिस टाउन हुँदै धेरै सम्झँदा अन्य देशकाहरुले यो देशमा आफ्नोपन बँचाएको पाएँ । हाम्रो भने आफ्नो दैनिक प्रयोग गर्ने गाडीदेखि नास्ताघरसम्म आफ्नोपन कतै पनि पाइन । अनि आफूहरूले त आएको ७-८ वर्षमै सबै गुमाउन थालेको दृश्य सम्झँदा सम्झँदै आँसुले लपक्क भिजेंछु !
“ए जेठा, हन रूँदैछस् कि के हो? हैन के भयो ?” मीतआमाले कल्पनाको मेरो संसार नै भत्काइदिइन् ।
“के भो जेठा”, भण्डारी काकाले पनि सोधिहाले ।
हैन काका हाई काड्दा आँसु आएछ । मैले टारें ।
“ए अँ मलाई पनि त्यस्तो हुन्छ”, काकाले सहमतिको संकेत गरेपछि म केही आश्वस्त भएँ ।
तर, मलाई भने भित्रभित्रै यी कुराले आगो लगाइसकेको थियो । मेरो मनको चिता बलिसकेको थियो । हराएको र सबै गुमाएको आभास हुँदै थियो । बाबा-आमाले भूटान छाड्नु परेको कारण र परिस्थिति मनन गर्दै थिएँ । …
“हैन हो तल्लाघरे साइँलीले त उसको नानीलाई नेपाली केटाकेटीसँग खेल्न पनि पो दिन्न रै’छे । नेपाली त बोल्दै नबोल्नु भन्छे रे उसका नानीलाई”, मीतआमा झोक्किँदै कुर्लिइन् ।
“ए त्यसो त बोल्नु पो भ’को छैन, खासै नेपाली त घरमा नआए पनि हुन्थ्यो झैं गर्दी रहिछिन् ती साइँली त । म जानै छाडेको हप्ता-पन्ध्र जति भयो”, भण्डारी काकाले पनि सही थपे ।
भूटानमा उ बेला जुलुसमा जाँदा एक दिन एकजना सरकारी अफिसरले तिमीहरू आफैं झैझगडा गरेर सकिन्छौ; बाँचेका पनि त्यतिकै बिलाउँछौ भनेको थियो भनेर बुढाबुढीले कुरा गर्थे, त्यो के भनेको होला भन्थें तर, विस्तारै उत्तर पाएको महसूस हुँदैछ ।
“अब पनि हामीले विचार नपुऱ्याउने हो भने हाम्रो इतिहास खोज्नु पर्ने हुनेछ”, डाँडा घरे गुरुजी भन्दै हुनुहुन्थ्यो । कलेज जाने समय भएकोले म कलेज तर्फ लागें । त्यो दिन कलेजमा पनि यिनै कुरा मनमा खेलीरह्यो । हराउन र सक्किन थालेको महसूस हुनथाल्यो । मन पोल्यो । कता कता डर लागेको अनुभव पनि हुँदैछ । खै… अब के हुन्छ; सोच्न पनि सकेको छैन ।