उनीहरुको खुशीमा…………..

सुशील पोखरेल
दक्षिण अष्ट्रेलिया

मेरा बाबा भन्नुहुन्थ्यो एकदिन हामी भूटान फर्कनेछौं । उनको शरणार्थी जीवनको सबैभन्दा ठुलो सपना पनि यही थियो । सुरु सुरुमा मलाई पनि त्यस्तै लाग्थ्यो । लामो समयसम्म आन्दोलनमा सघाउने काम पनि गरिएको हो । त्यसताक जोस जाँगरको कमी थिएन । सबैथोक गुमाएर पनि काम गरिएको थियो । महिनौंसम्म शिविरदेखि भूटान… फुन्सोलिडसम्म पैदल यात्रा गरेर भूटान छिर्ने काममा मेरो पनि केही योगदान रहेको छ । एउटा इमान्दारीपूर्ण काम गरिएको थियो त्यो । दर्जनौं राजनीतिक पार्टीहरू आफ् आफ्नो झण्डामा भूटानको आन्दोलनको शंखनाद गर्थे शिविर र आसपासमा । शिविरका जनता जुन पार्टीले जता घुमायो त्यतै । एउटै व्यक्तिको आज प्रशंसा हुन्थ्यो भने भोलि निन्दा । कुनै कुराको निश्चितता नै थिएन । भविष्य कस्तो होला भनेर कसले के अडकल काट्न सक्छ र । मनको द्धन्द्ध मनैमा रहन्थ्यो । जाति, भाषा, धर्म र संस्कार संस्कृतिलाई लिएर भूटानीहरु भूटानमा जस्तै शरणार्थी शिविरमा पनि टुक्रा टुक्रामा विभाजित हुँदै थिए । यस विभाजनमा राजनीतिले अझ ठुलो स्थान पाएको थियो भन्नुपर्छ । यसको मूल कारण नै वर्षौंदेखि हामीबिच रहेको अशिक्षा र पछौटेपन हो भन्ने हाम्रो सन्दर्भको कुरो भूटान सरकारले वर्षौंदेखि बुझेको रहेछ भन्ने मेरो लख छ । दुइदशक बितिसक्दा पनि हामीले हाम्रा कमी कमजोरी के हुन्, के कुरामा हामी चुक्दैछौं भन्ने बुझ्न सके जस्तो छैन । बेलैमा बुझेको भए हामीमा विभाजन जस्तो भयानक रोग लाग्ने थिएन । हामी के के के के कुरामा टुक्रिएर हरने थिएनौं । एउटा समतापूर्ण भूटानी समाज हाम्रो हुने थियो जसमा हामी सबै एउटै घर घरेडी, खलिहान वा चौतारोमा अटाउँन सक्ने थियौँ । हाम्रो परिकल्पना पनि त्यस्तै थियो । निरङ्कुश भूटान सरकारको लागि यो नै एउटा ठुलो तीर साबित हुने थिएन र । विस्थापित पछिको दुइदशक भनेको एउटा जुग हो । यसबीच अनेकौँ परिवर्तन आए । प्रत्येक पलले नयाँ कुरो सिकाएको थियो । यस्ता कुरालाई मध्यनजर राख्दै समस्याको मूल जरो केलाउने प्रयास भएन । केलाउन सक्नेहरुको कमी थिएन । तर तिनीहरू आफ्नै घेरोभित्रको राजनीतिमा सीमित रहे । भूटान सरकारले यस कमजोरीको भरमग्दुर फाइदा उठाएको हो भन्ने मेरो ठहर छ ।

प्रायः अढाई वर्षसम्म भूटानी जेलमा यातना खपेको कारणले पनि होला घरफिर्तीको काममा कसैले पनि कुटिल राजनीतिभन्दा माथि उठेर इमान्दारीको काम गरे कति राम्रो हुन्थ्यो जस्तो लाग्थ्यो मलाई । पाँच वर्षसम्म शिविरको स्कुलमा पढाउने काम पनि गरियो । अरू साथीहरूलाई जस्तै मलाई पनि दिनदिनै समस्याले पिरोल्न थाल्यो । दिएको राहतले परिवार धन्न गहारो । केही पैसा नकमाए के खाने के लाउने । शिविरमा दसैँ तिहार, तीज जस्ता चाडको मन र धनले नपुगे पनि पुर्याएर स्वागत हुन्छ । कसैले कुनै कमी रहन दिँदैन । यो भूटानीहरुको विशेषता नै हो भन्नुपर्छ । दुख होस वा सुख उत्तिकै रमाएर मनाइन्थ्यो चाडबाड । एक पछि अर्को गर्दै शिक्षक साथीहरू शिविरको स्कुलबाट बाहिरिन थाले । मेरो जस्तै उनीहरूको पनि यो एउटा बाध्यता थियो । पछि यत्तिकै के बस्ने केही इलमी काम गरौँ न त भन्ने भयो । पत्रकारिता आफ्नो रोजी विषय भएकोले काठमाडौँमा एक वर्ष पत्रकारिताको प्रशिक्षण र तीन वर्षसम्म सिलगढीको एउटा नेपाली दैनिकमा सह सम्पादकको काम गरियो । सुरुमा भूटान अनि शरणार्थी शिविर, अनि पछि सिलगढीको जनजीवनको भिन्न वातावरणमा आफूलाई ढाल्नु मेरो निम्ति निकै परिश्रमको विषय थियो । त्यसताक सिलगढीका मेरा पत्रकार साथीहरूको मप्रतिको आत्मीयता मेरो निम्ति एउटा अमिट प्रेरणा साबित भएकोछ । सिलगढी वा आसपासमा विभिन्न समयमा हुने गरेका भूटानी आन्दोलनका समाचार लेखनमा मेरो कलम तटस्थतासित चलेको हो । एउटा इमान्दारितापूर्ण समचार लेखन । बेलाबेलामा अमिलो, नुनिलो, चर्को, तितो, पिरो, तिखो, रुखो अनुभव गर्नु परेको पनि थियो मैले । तर, त्यस अनुभवले मलाई जे जति दियो त्यसमा असन्तोष गर्नु हुन्न भन्ने मलाई लाग्छ । भारतीय नेपाली समुदायले भूटानी शरणार्थीको जसरी पनि स्वदेश फिर्ति हुनपर्छ भन्ने चाहेको कुरो मलाई राम्ररी थाहा छ । सिलगढीमा काम गर्दा एक साधारण व्यक्तिदेखि मन्त्री अनि सांसदसम्म राम्रो परिचयको अवसर पाउनु मेरो निम्ति कम खुसीको कुरो होइन । यो कुरो म स्वीकार गर्छु । दार्जीलिड, डुवर्स, सिलगढी र कालेबुडका साहित्यकारहरुलाई म कहिल्यै बिर्सन्न । समाजसेवीहरुलाई भुल्दिन । राजनीतिज्ञहरुलाई बिर्सन्न । उनीहरू हाम्रो समस्याप्रति निकै गम्भीर छन् । सम्वेदनशील छन् । भूटानी समस्याको असर समय समयमा उनीहरुबीच पनि पर्ने गरेको छ । अझै पनि भूटानीहरु भूटान फर्कन पाउनुपर्छ भन्ने उनीहरूको अडान छ । पत्रकारिताको सन्दर्भमा यसरी भारतीय नेपाली समुदायबीच चारवर्ष बिताइयो । जाँगरले काम गरिएछ । यतिको समयसम्म आफ्नै पनि काम नगरिएको होइन । यी दिनहरू मेरो जीवनमा अविस्मरणीय भएर रहने छन् ।

जहाँ गए पनि तर यो खप्पर झन् अगाडि । अरूको जस्तै मेरो पनि परिचय एउटा शरणार्थीको रूपमा भईसकेको हुँदा वर्षौं सिलगढी बसे पनि शरणार्थीको अपवाद त्यहाँ पनि मेटिएको रहेनछ । कता कता अमिलो पनि लाग्छ सम्झेर अहिले । मैले आफू शरणार्थी भएको कुरो स्वीकार्नैपर्छ ।

तेस्रोदेश पुनर्वासको कुरो चल्यो शिविरमा । विरोध र समर्थनका स्वरहरू पनि नउठेका होइनन् । तर, यस कार्यक्रमले हाम्रो नियति नै परिवर्तन गर्छ भन्ने कल्पनासम्म गर्न सकेको थिएन मैले । भूटान सरकारले मलाई शरणार्थी बनायो । तर शिविरमा मेरा आफ्नै दुई शरणार्थी वालिका जन्मिसकेका छन् ,मेरा दुई छोरी । साँचो अर्थमा मैले थप अरू दुई शरणार्थी जन्माई सकेको छु । उनीहरूले भूटान देखेकै छैनन् । उनीहरूलाई भूटानको केही थाहा छैन । मेरा छोरी जन्मजात शरणार्थी भएर रहून्, यो उनीहरूको निम्ति मैले गरेको भारी अन्याय हुनेछ । हिजोसम्म म उनीहरूको निम्ति गम्भीर थिर्इँन । उनीहरूको सुनौलो भविष्यप्रति म सम्वेदनशील हुन पनि सकेको थिर्र्इँन । यो एक बाबुबाट हुन गएको भुल बाहेक अरू के हुन सक्छ र । तर, अब मैले उनीलाई कुनै देशको परिचय दिनु छ । शरणार्थीको अपवादबाट सधैँको निम्ति छुट्कारा दिलाउनु छ । यस्तै अन्योलताको तर्क वितर्कमा सिलगढी, बेलडाँगी र दमकमा एकवर्ष बितेछ । भूटान फर्कने सपना बोकेका मेरा बाबा पनि अमेरिका पुनर्वास भइसक्नु भएको छ । ९ महिनाको वैचारिक द्धन्द्ध पछि एकदिन मेरो सानो परिवार पनि सात समुद्रपारीको अथाह यात्रामा हिँडेको थियो ।

आज १५ महिना बितेछ अष्ट्रेलिया आएको । एडिलेडको घुइँचोमा अहिले म मेरो र परिवारको भविष्य खोजी रहेको छु । मेरा दुई छोरी खुसी छन् । उनीहरू आफ्नो भविष्य बनाउने तरखरमा लागेका छन् । उनीहरूको नयाँ संसार निकै रमाइलो छ । केही वर्षमा उनीहरू यस देशका नागरिक पनि हुने छन् । अनि उनीहरूको खुसीमा म पनि खुसी हुनेछु दशकौं अघि यस देशमा आउने अरू देशका आप्रवासी जस्तै ।

Tags: Sushil Pokhrel